In ZOO Antwerpen zijn we erin geslaagd drie Chinese zaagbekken groot te brengen. Een bijzondere gebeurtenis, want succesvolle kweek met deze opvallende en zeldzame eendensoort is in Europese dierentuinen eerder uitzonderlijk.

De Chinese zaagbek is een holenbroeder die in de natuur vooral voorkomt in bergrivieren van China, Rusland en Noord-Korea. De soort overwintert in Japan en is sterk aangepast aan een leven onder water. “Deze eendensoort is gemaakt om diep te duiken en vissen te vangen,” vertelt Jan Dams, curator vogels van ZOO Antwerpen. “De snavel is voorzien van een zaagpatroon, vandaar ook de naam.”

De populatie van de Chinese zaagbek is ernstig geslonken en wordt momenteel als bedreigd geclassificeerd. De oorzaak ligt onder meer bij de kap van oude bomen, nodig voor de nestholtes waarin deze vogels broeden. “Die grote hoge bomen zijn vaak de eersten die gekapt worden omdat ze commercieel interessant zijn. Maar als de bomen verdwijnen, verdwijnen ook de nesten. En zonder nest zijn er geen jongen,” aldus Dams.

Verblijf op maat 

In de natuur wordt de totale populatie geschat op slechts 500 tot 2500 exemplaren. Dat maakt elke broedpoging in dierentuinen des te belangrijker. ZOO Antwerpen koos er enkele jaren geleden bewust voor om deze bijzondere eenden in huis te halen. Een trio van één mannetje en twee vrouwtjes wonen samen in een verblijf dat speciaal op hun noden is afgestemd.

“De waterkwaliteit is een van de belangrijkste factoren in ons succes,” zegt Dams. “Het water dat we aanbieden is uitzonderlijk zuiver dankzij onze uitgebreide filterinstallatie. Het blijft ook relatief koel, waardoor er minder bacteriën in kunnen groeien. Dat sluit goed aan bij de natuurlijke voorkeuren van de soort.”

Naast de waterkwaliteit speelt ook de inrichting van het verblijf een rol. Dit jaar werden geschikte nestkasten aangeboden, die meteen werden geaccepteerd. De combinatie van omgevingsfactoren, voeding en aangepaste verzorging resulteerde in drie gezonde kuikens.

Waardevolle inzichten

ZOO Antwerpen is een van de weinige Europese dierentuinen binnen EAZA – het netwerk van erkende Europese dierentuinen en aquaria – waar dit jaar jongen van de Chinese zaagbek zijn geboren. De kennis en ervaring die dat opleverde wordt gedeeld met andere Europese dierentuinen.
 

“We bundelen alles in best practice guidelines,” zegt Dams. “Welke nestkast we gebruikten, hoe die gepositioneerd was, welke voeding we gaven, hoe we met de dieren omgingen, al die informatie kan andere dierentuinen helpen om ook succesvol te kweken.”
 

Drieling met een missie
 

Met het oog op een toekomst waarin de soort in de natuur nog verder onder druk kan komen te staan, draagt ZOO Antwerpen via het European Ex-situ Programme (EEP) bij aan het behoud van de Chinese zaagbek. In dit kweekprogramma werken Europese dierentuinen nauw samen om gezonde reservegroepen van bedreigde soorten te houden. De drie kuikens vertrekken binnen enkele maanden naar andere dierentuinen die aan hetzelfde programma deelnemen. Het doel van deze samenwerking is om sterke en gevarieerde groepen in stand te houden, zodat er indien nodig dieren kunnen worden uitgezet om de soort in de natuur te ondersteunen. Omdat de populatie van de Chinese zaagbek de laatste jaren sterk achteruitging, is de kans groot dat in dierentuinen nog dieren leven met genen die in de natuur al verdwenen zijn. “Die brede genetische basis is essentieel omdat soorten met voldoende genetische variatie zich beter kunnen aanpassen aan veranderingen in hun leefomgeving, zoals klimaatverandering of ziektes”, zegt Dams. “Onze drie jongen kunnen daarin een waardevolle rol spelen.”