ZOO Planckendael zet zich in voor de rode panda

In ZOO Planckendael zijn twee rode panda’s geboren. Goed nieuws voor het Europese kweekprogramma en een mooi moment om stil te staan bij de situatie van hun soortgenoten in de natuur. Want hoewel zo’n geboortes hoopgevend zijn voor het voortbestaan van de diersoort, blijft de rode panda in zijn natuurlijke leefgebied sterk bedreigd.

Deze opvallende dieren uit de bergbossen van de Himalaya leven solitair in dichtbegroeide, bamboerijke gebieden tussen de 2.000 en 4.000 meter hoogte. Ondanks de grote aaibaarheidsfactor bij het brede publiek, is het aantal rode panda’s in de natuur de afgelopen twintig jaar met naar schatting 50% afgenomen. De rode panda kreeg dan ook de status ‘bedreigd’ op de IUCN Red List van bedreigde diersoorten.

Natuurbehoud in Nepal

De belangrijkste oorzaken van de achteruitgang zijn habitatverlies, versnippering van het leefgebied, stroperij en de effecten van klimaatverandering. Maar hoe weten we dat zo precies? Achter elk cijfer gaat veldonderzoek schuil: systematische monitoring van aanwezigheidssporen, data van natuurcamera’s, DNA-analyse van uitwerpselen en registratie van vallen of menselijke verstoring.

Zonder doeltreffende bescherming dreigt de rode panda lokaal uit te sterven in verschillende delen van zijn verspreidingsgebied. Daarom steunt ZOO Planckendael het werk van het Red Panda Network in Nepal. Deze organisatie werkt aan soortbehoud via projecten die zowel wetenschappelijk onderbouwd als lokaal verankerd zijn.
 

Monitoring en bescherming in het veld

Eén van de kernprogramma’s is het Forest Guardians Initiative: lokale bewoners worden opgeleid tot boswachters die veldwerk uitvoeren. Zij patrouilleren niet alleen tegen stroperij, maar registreren ook habitat, latrines (vaste plekken waar dieren uitwerpselen achterlaten), vraatsporen (zoals afgeknaagde planten) en camerabeelden. Deze gegevens worden gecentraliseerd en geanalyseerd in samenwerking met wetenschappelijke partners in Nepal en daarbuiten.

Ook geven Forest Guardians input bij lokale beheersplannen en begeleiden ze herbebossings- en educatieprojecten in hun gemeenschap. De combinatie van terreinexpertise en dataverzameling maakt van hen een sleutelfiguur in langetermijnmonitoring.

ZOO Planckendael draagt al bijna 10 jaar financieel bij aan dit initiatief. “Onze steun heeft al concrete resultaten opgeleverd,” zegt Sarah Lafaut, curator zoogdieren bij ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael. “Zo konden 33 Forest Guardians opgeleid worden, werd een gebied van 338 kilometer beschermd tegen stroperij en werden verschillende herstelprojecten opgestart. Ook de opleiding in duurzame bijenteelt of herbebossing wordt ermee gefinancierd.”

Een kweekprogramma als schakel in het grote geheel

Naast bescherming in de natuur, maakt ook een goed gecoördineerd kweekprogramma deel uit van het soortbehoud. De geboorte van twee rode panda’s in ZOO Planckendael past binnen het European Ex-situ Programme (EEP). Dit programma bewaakt de genetische diversiteit van de populatie in Europese dierentuinen en ondersteunt de educatieve en wetenschappelijke rol van dierentuinen. De gegevens uit deze populatie dienen als referentie bij onderzoek in het veld en als back-up in het geval van herintroductieprojecten.

Naar een leefbare toekomst

Hoewel de rode panda wereldwijd onder druk staat, bieden projecten zoals Red Panda Network een perspectief op herstel. Het aantal vallen in de bossen neemt af, de data over verspreiding en populatiedynamiek groeit en het maatschappelijk draagvlak voor bescherming versterkt zich. Deze data is essentieel om op termijn tot levensvatbare populaties te komen in verbonden en gezonde leefgebieden. ZOO Planckendael blijft zich daarom inzetten voor dit doel.