Indische leeuwen zijn heel zeldzaam en kwetsbaar. Wereldwijd leven er nog slechts zo’n 350 in de natuur, alleen in het Gir Forest National Park in India. Dat maakt de soort kwetsbaar en een gezonde reservepopulatie in dierentuinen heel waardevol. Elke Indische leeuw is dus van cruciaal belang voor het behoud van de soort. In ZOO Planckendael doen we er alles aan om deze bedreigde diersoort te beschermen. Daarom kreeg jonge leeuw Yarzar (° 2023) onlangs een uitgebreid medisch onderzoek, inclusief een MRI- en CT-scan. Dit onderzoek was niet alleen belangrijk voor zijn eigen welzijn, maar ook voor de toekomst van zijn soort. Recent verwelkomde ZOO Planckendael nog een nieuwe leeuwin in de groep.

Een onrustwekkende diagnose voor zus Yade

De aanleiding voor het onderzoek bij Yarzar was de diagnose van zijn tweelingzus Yade. De verzorgers merkten bij Yade verontrustende symptomen op: ze struikelde vaak, hield haar hoofd schuin en verloor haar coördinatie, vooral tijdens momenten van spanning. Dit aanhoudende gedrag kon wijzen op een neurologisch probleem, zoals een aandoening aan de hersenen of het zenuwstelsel. Om de oorzaak te achterhalen, werd Yade naar de Universiteit Gent gebracht voor een MRI- en CT-scan.

De beelden van Yade toonden een verdikking van de schedel die druk uitoefende op haar hersenen, wat haar coördinatie- en evenwichtsproblemen verklaarde. Ataxie heet deze aandoening, die ook bij mensen voorkomt. Helaas is deze ziekte progressief en ongeneeslijk. Omdat haar toestand snel achteruitging, werd de moeilijke, maar noodzakelijke beslissing genomen om Yade te laten inslapen.

Ook onderzoek bij Yarzar

Er waren twee mogelijke oorzaken voor Yades aandoening: aangeboren factoren of een tekort aan vitamine A. Uit bloedonderzoek bleek dat het dieet van de leeuwen in ZOO Planckendael voldoende vitamine A bevat, waardoor een erfelijke oorzaak waarschijnlijker werd. Dat was ook de reden om Yades tweelingbroer Yarzar te onderzoeken, want als de aandoening erfelijk is, loopt ook hij een risico.

Ook bij Yarzar was op de beelden een lichte verdikking van de schedel te zien. Maar hij vertoont momenteel geen symptomen, terwijl die bij Yade rond 9 maanden begonnen te ontwikkelen. Die verdikking hoeft op zich nog geen probleem te zijn, zolang Yarzar zich normaal gedraagt en geen tekenen van ataxie vertoont. De Indische leeuw is zo kritiek bedreigd dat elk dier van levensbelang is.

Omdat Yarzar geen symptomen vertoont en gezond is, kreeg hij in het kader van het soortbehoudsprogramma, het European Endangered Species Programme (EEP), groen licht om te kweken. Daarbij primeert steeds het mentaal en fysiek welzijn van deze dieren.

Belangrijke inzichten voor de toekomst

Ataxie komt voor bij Indische leeuwen in dierentuinen maar ook in de natuur. Het onderzoek van Yade en Yarzar is heel waardevol voor wetenschappers, want er is nog weinig bekend over ataxie bij Indische leeuwen. De beelden van de dieren uit ZOO Planckendael  zijn de eerste hersenscans van levende dieren met deze aandoening. Deze gegevens kunnen helpen om de oorzaken en gevolgen van ataxie bij deze zeer bedreigde diersoort beter te begrijpen. Door deze kennis te delen met andere dierentuinen binnen het EEP, hopen we een bijdrage te leveren aan de bescherming van de Indische leeuw op lange termijn.

Door deze medische onderzoeken te combineren met gegevens van andere dierentuinen, hopen we beter te begrijpen hoe deze aandoening zich ontwikkelt en hoe we de gezondheid van deze zeldzame Indische leeuwen in de toekomst nog beter kunnen beschermen. Het bewijs dat de zorg in een dierentuin verder gaat dan de dagelijkse verzorging: het is een constante zoektocht naar manieren om niet alleen deze dieren, maar een hele diersoort een gezonde en veilige toekomst te bieden.

Bij elk dier dat sterft in de dierentuin wordt standaard een autopsie uitgevoerd. Een CT-scan bij de moeder toonde aan dat ook zij een gelijkaardige (lichte) verdikking van de schedel had. Deze vaststelling toont aan dat een leeuw met zo’n verdikking nog steeds een lang en kwalitatief leven kan leiden.