In onze parken staat wetenschap nooit stil. Elke dag doen onderzoekers, verzorgers, dierenartsen en curatoren nieuwe kennis op over de dieren waar we voor zorgen, hier én in de natuur. Tijd om terug te blikken op een jaar vol bevindingen die echt een verschil maken voor dierenwelzijn, natuurbehoud en soortbeheer. En zoals altijd kijken onze wetenschappers tegelijk ook vooruit, want er zijn nog véél vragen die antwoorden verdienen.
In het najaar van 2025 verwelkomde ZOO Planckendael een nieuwe olifantenstier, Upali. Zijn komst is cruciaal voor het Europese soortbehoudsprogramma dat de genetische diversiteit van deze bedreigde diersoort bewaakt. Maar zo’n stierenwissel is zelden eenvoudig, zeker niet bij een diersoort die letterlijk tonnen weegt en sociaal gezien bijzonder complex in elkaar zit.
De okapi – een mysterieuze bosbewoner uit Congo – is al sinds 1919 onlosmakelijk verbonden met ZOO Antwerpen. Samen met haar conservatiestichting, Antwerp Zoo Foundation (AZF), strijdt ZOO Antwerpen voor het voortbestaan van de okapi. Die inzet breidt zich nu uit naar een nieuw en nauwelijks bestudeerd leefgebied: het Rubi-Telegebied in Congo. Daar loopt momenteel een haalbaarheidsstudie om te onderzoeken hoe de okapi ter plaatse beter beschermd kan worden.
In ZOO Planckendael zijn twee rode panda’s geboren. Goed nieuws voor het Europese kweekprogramma en een mooi moment om stil te staan bij de situatie van hun soortgenoten in de natuur. Want hoewel zo’n geboortes hoopgevend zijn voor het voortbestaan van de diersoort, blijft de rode panda in zijn natuurlijke leefgebied sterk bedreigd.
Na decennia van voorbereiding keren Przewalskipaarden - de laatst overgebleven wilde paarden op aarde - terug naar hun oorspronkelijke leefgebied in Centraal-Kazachstan waar ze sinds de jaren 60 van de vorige eeuw uitgestorven waren. Die herintroductie kwam dit voorjaar in gevaar door ongeziene overstromingen: de rivier Uly Zhylanshik steeg vijf meter door plotse dooi, gelinkt aan klimaatverandering. Het reïntroductiecentrum raakte zwaar beschadigd, maar de dieren en hun verzorgers bleven ongedeerd.
Door opwarming van de aarde staan onze oceanen onder druk, en met hen alles wat onder hun oppervlakte leeft. In het bijzonder de koralen: in 2025 zijn 8 op de 10 riffen wereldwijd door koraalverbleking, stijgende watertemperatuur en verzuring van het water. In ZOO Antwerpen bouwen we actief mee aan oplossingen: met een van de grootste rifaquaria van Europa kweken we zelf koralen, delen we kennis en ondersteunen we herstelprojecten in de natuur.
Al sinds begin deze eeuw is de vietnamfazant niet meer gezien in de natuur, dus grijpt ZOO Antwerpen in. Dankzij een internationaal kweekprogramma en herintroductieproject krijgt deze bijzondere vogel binnenkort een nieuwe kans in de bossen van zijn thuisland Vietnam. Na genetisch onderzoek van onze eigen wetenschappers bleek bovendien dat twee jonge vietnamfazanten uit ZOO Antwerpen een perfecte match zijn om binnenkort naar Vietnam te vertrekken.
De toekomst van de duingazelle, één van de meest bedreigde gazellesoorten ter wereld, krijgt een nieuwe kans dankzij ZOO Planckendael. Met financiële steun, deskundigheid in populatiemanagement en dieren uit hun eigen collectie draagt de dierentuin bij aan het succes van een cruciaal kweekprogramma in het Sidi Toui National Park in Tunesië.
Wetenschappers van ZOO Antwerpen en ZOO Planckendael zijn erin geslaagd om de jacht op onder andere chimpansees en westelijke laaglandgorilla’s in het Centraal-Afrikaanse Kameroen te verminderen. Ze overtuigden lokale gezinnen bij het Dja Wildreservaat om commerciële jacht in te ruilen voor duurzame en diervriendelijkere alternatieven. “Ons driejarig onderzoek bewijst dat deze aanpak de gevaren voor bedreigde diersoorten vermindert én de economische positie van de lokale gezinnen versterkt.
De duikers in het rifaquarium van ZOO Antwerpen helpen het evenwicht in het kunstmatige koraalrif te bewaren. Net als in de natuur is dit een fragiel ecosysteem dat afhankelijk is van de lichtsterkte en de waterkwaliteit. De temperatuur, de zuurtegraad, het zoutgehalte, het fosfaatgehalte, de stroming van het water… worden dan ook constant gemonitord. De verzorgers werken zelfvoorzienend en houden de koraalkolonie in stand met eigen kweek. De moraal van het verhaal? Koester het koraal!
Het oudste natuurreservaat van Vlaanderen, De Zegge in Geel, installeert een eigen plantaardig “waterzuiveringsstation”. “In tijden van droogte moet het laagveengebied water van buitenaf binnenloodsen om haar gronden nat genoeg te kunnen houden voor haar bodemorganismen, flora en natuurlijke ecosysteemfuncties zoals CO2-captatie. Dankzij de helofytenfilter kunnen we de waterkwaliteit verhogen en de situatie in De Zegge verbeteren”, zegt coördinator Toon Deswert.
In het natuurreservaat De Zegge in Geel doet ZOO Antwerpen onderzoek naar de uitstoot van broeikasgassen, zoals koolstofdioxide en methaangas. “De Zegge is niet alleen het oudste natuurreservaat van Vlaanderen, het is ook een plek waar nog veel levend veen te vinden is in de bodem. Een veengebied is de perfecte – actieve en passieve – opslagplaats voor CO2. Het is dus cruciaal om het te behouden én te weten wat haar impact is op de uitstoot van broeikasgassen”, legt wetenschapper Willem-Jan Emsens uit.