Hoe technologie grazende vissen helpt zich natuurlijker te gedragen.

Wie ooit bleef hangen bij het rifaquarium in ZOO Antwerpen, heeft ze misschien al gespot: doktersvissen, papegaaivissen en konijnvissen die zich vinnig tussen de koralen manoeuvreren. Deze herbivore vissen spelen in de natuur een cruciale rol in het ecosysteem van koraalriffen. Ze grazen namelijk van de algen die op het koraal groeien, waardoor de algen het rif niet overwoekeren en de koralen gezond blijven.

Grazen als welzijnsbehoefte

In de natuur besteden herbivore vissen uren aan het afgrazen van algen. Ze eten niet één maaltijd, maar honderden kleine hapjes verspreid over de dag. In een aquariumomgeving is dat gedrag moeilijker te stimuleren omdat het voedsel meestal op vaste tijdstippen wordt aangeboden en snel verdwijnt. “Een vis eet niet alleen om te overleven,” zegt welzijnswetenschapper Marina Salas.

“Het zoeken, schrapen en plukken van voedsel hoort bij zijn manier van leven. Als we dat kunnen nabootsen in een beschermde omgeving, dan verhogen we het welzijn van onze dieren.”

Om dat natuurlijke graasgedrag te bevorderen, onderzochten wetenschappers van ZOO Antwerpen een nieuwe vorm van verrijking: een 3D-geprinte voederstructuur die vissen stimuleert om op een natuurlijkere manier voedsel te zoeken en te eten.

Van observatie naar innovatie

De onderzoekers ontwikkelden speciaal ontworpen 3D-geprinte feeders. Dit zijn hulpmiddelen waarin het voedsel op een natuurlijke manier wordt aangeboden. De vissen moeten actief zoeken om erbij te kunnen, net zoals ze dat in een koraalrif zouden doen.

Door het gedrag te observeren, zagen de onderzoekers hoe lang en hoe vaak de dieren graasden, hoe ze bewogen en of hun houding natuurlijker werd. Al snel bleek dat de vissen de nieuwe feeders niet alleen accepteerden, maar er ook nieuwsgierig op reageerden. “Het was bijzonder om te zien hoe snel de dieren zich aanpasten,” merkt Marina op. “Ze gingen actief op zoek naar voedsel, zwommen rustiger en namen de typische ‘graashouding’ aan die ook in de natuur te zien is: verticaal, met korte, herhaalde beten.”

Het onderzoek toont hoe moderne technologie (in dit geval 3D-printing) kan bijdragen aan natuurlijk gedrag, verrijking en welzijn van aquatische dieren. “Hoewel het ontwerp nog verder geoptimaliseerd moet worden, is dit een volgende stap in hoe we technologie inzetten om dieren meer te laten doen wat ze van nature doen,” gaat wetenschapper Jonas Verspeek verder.

Dit project sluit aan bij een bredere visie van ZOO Antwerpen waarbij welzijn niet alleen gaat over voeding en gezondheid, maar ook over gedragsverrijking en mentale stimulatie.

“We willen dat onze dieren zich kunnen gedragen zoals ze gebouwd zijn. En het mooie is dat technologie hier niet vervreemdt van de natuur maar er ons juist dichterbij brengt.”

De rol van grazers in de natuur

Grazende vissen vormen een cruciale schakel in het ecosysteem van koraalriffen. Door algen af te bijten, houden ze het rif open en lichtdoorlatend, waardoor jonge koralen kunnen groeien. Als grazers verdwijnen of hun gedrag verandert, kunnen algen de overhand nemen. “Zonder grazers verliezen koraalriffen hun veerkracht,’ legt Jonas uit. “Ze houden het evenwicht in stand tussen algen en koraal. Hun gedrag is dus niet alleen interessant om te observeren, het is essentieel voor het leven in de oceaan.”

Door beter te begrijpen hoe herbivore vissen zich in een beschermde omgeving gedragen, leren onderzoekers ook meer over hun rol in de natuur en hoe belangrijk het is om gezonde koraalriffen te behouden. Innovatie, verrijking en natuurbehoud gaan daarbij hand in hand. En elke stap die hun natuurlijke gedrag in het aquarium versterkt, is tegelijk een stap naar beter welzijn en een dieper begrip van het rif daarbuiten.

Wil je je verdiepen in het onderwerp van koraalriffen? Lees dan ook ons dossier over Koraalriffen in crisis en Moraal- of koraalridders? In de bres voor het kwetsbare koraal.